Disleksi HAftası - Özgül Öğrenme Güçlüğü
Özgül Öğrenme Güçlüğü (öög)
(Disleksi- Diskalkuli- Disgrafi)
Öğrenme; yaşam boyu süren, bilgiyi algılama, organize etme, depolama ve gerektiğinde bu bilgiyi geri üretmeyi içeren kapsamlı bir süreçtir. Öğrenme, sadece yeni bir beceri kazanma ya da akademik bir alanda yetkinleşme olarak görülmemeli; sosyo-duygusal ve kişilik gelişimini de içeren bir kavram olarak düşünülmelidir. Bu süreçte yer alan, bireyin öğrenme deneyimlerinde ortaya çıkan kimi aksaklıklar kişinin tüm yaşam kalitesini etkileyebilmektedir. Çocuklarda daha sık gözlemlenmesiyle birlikte öğrenme güçlüğüne yetişkinlerde de rastlanmaktadır. Kişinin öğrenme güçlüğüne sahip olup olmadığı bazı durumlarda fark edilmeyebilir ve kişi bununla hayatını sürdürebilir. ÖÖG olan öğrenciler özel eğitimde en büyük kategoriyi oluşturmaktadır.
Özgül öğrenme güçlüğü, bir çocuğun zekası normal ya da normalin üstünde olmasına rağmen dinleme, düşünme, anlama, kendini ifade etme, okuma-yazma veya matematik becerilerinde yaşıtlarına ve zekasına oranla düşük başarı göstermesi olarak tanımlanabilir. Özgül Öğrenme Güçlüğü bir şemsiye kavramdır, okuma bozukluğu (disleksi), yazılı anlatım bozukluğu (disgrafi) ve matematik bozukluğu (diskalkuli) olarak alt tiplere ayrılır. Bu alt-tipler, tek başına görülebileceği gibi birkaçı beraber de görülebilir. Sıklıkla birkaç alt tip birlikte görülür ve bu alt-tiplere Dikkat Eksikliği ve / veya Hiperaktivite Bozukluğu da eşlik eder. Ayrıca, emosyonel (düşük benlik algısı, akran ilişkilerinde sorunlar, anksiyete ve depresyon v.b.) ve davranışsal sorunlar da görülebilir. Tanıma göre sıklık değişmekle birlikte bu bozuklukların ilkokul çocuklarında sıklığın %5 – 7 olduğu tahmin edilmektedir.
Özgül Öğrenme Bozukluğu tanısı konulabilmesi için iki temel şart vardır:
- Bireyin akademik başarısında belirgin düşüklük
- Bu durumun aşağıdakilerle açıklanamaması
a) Yetersiz eğitim
b) Sosyoekonomik sorunlar (fakirlik, kalabalık ev ortamı vs)
c) Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
d) Depresyon, kaygı bozuklukları
e) Zeka geriliği
f) Görme, işitme sorunları.
Bu tanı, mevcut eğitim-öğretim sistemiyle ve akademik başarı ile ilintili bir tanıdır. Bu nedenle, bu yönde belirti gösteren çocuklar ilköğretim döneminde tanı alır . Okul öncesi önemde haberci belirtiler kendini gösterebilir ancak veliler kliniklere sıklıkla akademik başarısızlık ya da okula uyum sorunları olarak başvururlar.
Özgül Öğrenme Güçlüğü Neden Olur?
Genetik / KalıtımÖÖG'nün nedeni kesin olarak bilinmiyor. Olası nedenleri:
- ÖÖG olan çocukların anne babalarında benzer sorunlar olma olasılığı normal popülasyondan 5-12 kat fazla.
- İkizlerde ÖÖG olma ihtimali yüksek (tek yumurta ikizlerinde daha yüksek).
- Kardeşlerde benzer sorunların olma olasılığı yüksek.
- Tek bir genetik geçişten çok çok farklı genetik mekanizmalar sorumlu.
- Beyindeki yapısal işlevsel farklılıklar
Beyin her iki yanında işitsel algılama bölgesi (PT)var. Burada duyulan sesler görsel bilgiye dönüştürülüp anlamlandırılıyor. Bu bölge normal kişilerde solda daha büyük, disleksisi olanlarda her iki taraf eşit ya da sağda daha büyük. Okuma sırasında dil ve görsel algılama ile ilgili alanlarda daha az aktivasyon oluyor, kanlanma daha az. Okuma güçlüğü olan çocuklarda ses-harf ilişkisinde bozulmalar görülüyor.Örneğin "c" harfini gördüğünde "c"sesinİ sesini bulmakta zorluk yaşaması gibi.
ÖÖG'de belirti ve bulgular dinamiktir. Yaşa ve döneme göre değişir.
Disleksi Ne Değildir?
- Disleksi zihinsel bir engel değildir.
- Disleksi bir hastalık değildir. Tıbbi bir tedavisi, ilacı yoktur.
- Disleksi duyu organları ( görme , işitme...), duygusal, davranışsal bozukluklar nedeniyle öğrenememe durumu değildir.
- Disleksi her seferinde üstün zekâlı olmak değildir.
ÖÖG belirtileri genel olarak 3 dönemde incelenir
1-Erken Dönem – Okul öncesi dönem (0-6 yaş)
2-Okul Dönemi (7-11 yaş)
3- 12 yaş ve sonrası dönem (12 yaş- yetişkinlik)
ERKEN DÖNEM (OKUL ÖNCESİ, 0-6 YAŞ) ÖÖG BELİRTİLERİ
- Konuşmanın gecikmesi ve diğer konuşma bozuklukları
- Yeni sözcükleri öğrenmekte güçlük çekerler. Kafiyeli kelimelerde sorunları vardır.
- Sözcük ya da heceleri söylerken çevirebilmekte, konuşurken harf atlamaları yapabilmektedirler. "portakal" yerine "porkatal", "tuvalet" yerine "tulalet" gibi kelimeleri doğru telaffuz etmek için çaba sarfederler.
- Harf, ses, kelime ilişkisini öğrenmede güçlük çekerler. S-O-H-B-E-T harflerini sohbet sözcüğüne bağlama gibi sesleri sözcüklere karıştırmada güçlük çekerler.
- Sözcük dağarcığı yetersiz olmaktadır, doğru sözcükleri bulmakta ve kullanmakta, Bir şey anlatmakta zorluklar çekerler
- Sözel yönergeleri karıştırdıkları için okul ve sınıf kurallarını anlamakta problem yaşayabilirler.
Zayıf kavram gelişimi
- Renk, sayı, önce-sonra, ön-arka, büyük-küçük, ince-kalın, üst-alt, iç-dış gibi temel kavramları öğrenmekte zorluk yaşarlar ve sıklıkla karıştırırlar.
- Benzerlik ve farklılık gibi kavramların gelişmesinde güçlükleri olmaktadır.
- Figür-zemin ayrımlaştırma zorlukları gözlemlenebilir.
- Sınıflandırma, sıralama ve gruplandırma güçlükleri görülebilir.
- Mekanda konum, sağ-sol gibi yönleri karıştırabilirler.
- Haftanın günlerini ve diğer ortak sözcük dizilerini saymayı, söylemeyi öğrenmede güçlük çekerler.
Yetersiz motor gelişim
- Verilen şekilleri kopya etmekte güçlük yaşarlar.
- Düğme ilikleme, ayakkabı bağlama, makas kullanma gibi el-göz koordinasyonu gerektiren becerilerde zorlanırlar.
- İp atlama veya bisiklete binmek gibi koordinasyonu kurmayı gerektiren becerilerde zorlanırlar.
- Öz bakım becerilerini öğrenmekte güçlük çekerler.
- Dikkat ve konsantrayon sorunları olabilir.
- Aşırı hareketlilik, bir işi tamamlayamama gibi sorunlar gözlemlenebilir.
Disleksi Tedavi Edilebilir Mi?
Araştırmalar gösteriyor ki ilkokul 1-2 ve 3. Sınıflarda tanı ve tespiti yapılmış ve özel eğitim müdahalesinde bulunulmuş çocukların % 83' ü eğitim yaşantılarına sorunsuz olarak devam edebilmektedir. Süre ve yüzdeler eğitimin alınış süresi ve kalitesiyle değişkenlik gösterebilir.
Özgül öğrenme güçlüğü bulunan çocuklar, özel eğitimle desteklenmediklerinde, kaçınılmaz olarak okul başarısızlığı ile yüzleşmektedirler. Anne ve babalar endişelenerek çocuğu daha fazla çalışması ve çaba göstermesi yönünde uyarırken, ihtiyaç duydukları öğrenme stratejilerinden yoksun olduklarından dolayı başarıya ulaşmakta çok zorlanmaktadırlar. Motivasyonlarını kaybetmekte, başarısızlığı kendi hataları ve yetersizlikleri sonucu olarak görmeye başlayabilmektedirler. Bazı çocuklar içinde bulundukları kısır döngü içerisinde kendilerini ifade etmek için daha hırçın veya saldırgan davranışlar sergilerken; diğerleri ise içe kapanmakta, depresif bir duygudurumuna sürüklenebilmektedirler. Benlik saygıları ve özgüvenleri ciddi derece hasar görebilmektedir.
Özgül Öğrenme Güçlüğünün tek ilacı eğitim ve koşulsuz sevgidir.
Yararlanılan Kaynaklar:
- ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ İLE İLGİLİ BİLGİLENDİRME KILAVUZU (Öğretme ve Aileler İçin),
Editörler Ebru OKUL,Tuğba DEMİRBAĞ , Keçiören RAM, Ankara ,2015
- http://www.yankiyazgan.com/ozgul-ogrenme-guclugu
- https://www.ozguroner.dr.tr/tani-ve-tedavi-alanlari/ozgul-ogrenme-guclugu-tedavisi-
- https://www.todi.com.tr/ogrenme_guclukleri_ve_disleksi